විමර්ශණාත්මක මාධ්‍යවේදීන් මිනිස් ජාවාරම ආවරණය කිරීම සඳහා විවිධ කුසලතා භාවිතා කරති.
මිනිස් ජාවාරම් නිසා අපේ රටේද වින්දිතයින් බවට පත්වන්නන් සමඟ සම්මුඛ සාකච්ඡා කිරීම අත්‍යවශ්‍ය කරුණක් ලෙස මතු වේ. එහෙත් එය සංවේදී කාරණාවක් විය හැකිය. එමෙන්ම මෙම විමර්ශණාත්මක වාර්තාකරණයේ යම් යම් අවදානම් ද ඇත. අවදානමට ලක්විය හැකි විෂයයන් සම්මුඛ සාකච්ඡා කිරීමේද ප්‍රයෝජනවත් මාර්ගෝපදේශ ගණනාවක් තිබේ. මේ අතර, මෙම ප්‍රදේශයේ සමහර විට මතභේදාත්මක දත්ත හසුරුවීම අභියෝගයක් විය හැකිය. මේ පිළිබඳව වන වාර්තාකරණයේ යෙදුණු සමහර වාර්තාකරුවන් පවසන ආකාරයෙන් මෙවැනි ජාවාරම් පිළිබඳව ගවේෂණය කිරීමේදී මෙම ජාවාරමට සම්බන්ධ වෙනත් රටවල ජන කොටස්වල, ආයතනවල හෝ මාධ්‍යවේදීන්ගේ සහයෝගය අවශ්‍ය විය හැකිය.
මෙහි සඳහන් වන්නේ මෙවැනි වාර්තාකරණයකදී අපට ඇසුරු කර ගත හැකි සම්පත් පිළිබඳව දැනුවත් කිරීමකි.
මිනිස් ජාවාරම් වාර්තාකරණයට උදව් දෙන අංශ
මිනිස් ජාවාරම සම්බන්ධයෙන් කටයුතු කිරීමට මාධ්‍යවේදීන්ට උදව් කිරීම විශේෂයෙන් අරමුණු කර ඇත්තේ සංවිධාන කිහිපයක් පමණි.
මාධ්‍ය සහ මිනිස් ජාවාරම් පිළිබඳ මඟ පෙන්වීම (Media and Trafficking in Human Beings Guidelines) සදාචාරාත්මක ජනමාධ්‍ය ජාලය (Ethical Journalism Network) විසින් රචනා කරන ලද මෙම මාර්ගෝපදේශනයකි. එය ආරම්භ වන්නේ, “මිනිස් ජාවාරම් පිළිබඳ මාධ්‍ය වාර්තාවක් සැකසීම මාධ්‍යවේදීන්ට සහ කතුවරුන්ට ඉතාමත් අභියෝගාත්මක, සංකීර්ණ හා සදාචාරාත්මකව කළ යුතු පැවරුමකි.” යන සටහනෙනි. මෙම ව්‍යාපෘතිය සඳහා අරමුදල් සපයනු ලැබුවේ යුරෝපා සංගමය මගින් වන අතර ඊට අදාළ නායකත්වය සැපයූවේ සංක්‍රමණික ප්‍රතිපත්ති සංවර්ධනය පිළිබඳව ජාත්‍යන්තර සමූහය (ICMPD) මගිනි.
ඔවුන්ගේ 2017 වාර්තාව මඟින් මිනිස් ජාවාරමේ මූලික කරුණු නිර්වචනය කර ඇති අතර, ප්‍රවෘත්ති කාමර ක්‍රමෝපාය පිළිබඳ මග පෙන්වීමක් සහ පුවත්පත් කලාවේදී ආචාර ධර්ම ගැන සාකච්ඡා කර තිබේ. එසේම වැරදි තොරතුරු සහ විවිධ සමාජ මාධ්‍ය ජාල වලින් අසත්‍ය ප්‍රවෘත්ති සහ ජාවාරමට උඩගෙඩි දෙන පුද්ගලයන්ගේ “උගුල් වලින් වළකින ලෙස මාධ්‍යවේදීන්ට අනතුරු අඟවා ඇත.
බ්‍රසීලයේ වහල් ශ්‍රමය ආවරණය කිරීම සඳහා ප්‍රධාන තොරතුරු සපයන රෙපර්ටර් බ්‍රසීල් නම් බ්‍රසීල මාධ්‍ය සංවිධානය ද “ජනමාධ්‍යවේදීන්ගේ මාර්ගෝපදේශනයක් (Journalists Guide) ” පවත්වාගෙන යයි. බ්‍රසීලයේ මිනිසුන්ගේ සහ කම්කරුවන්ගේ මූලික අයිතිවාසිකම් උල්ලංඝනය කිරීම ගැන මෙනෙහි කිරීම සහ ක්‍රියා කිරීම දිරිමත් කිරීමේ අරමුණින් 2001 දී මාධ්‍යවේදීන්, සමාජ විද්‍යාඥයින් සහ අධ්‍යාපනඥයින් විසින් රෙපර්ටර් බ්‍රසිල් ආරම්භ කරන ලදී.
ඇමෙරිකාවේ උතුරු කැරොලිනා විශ්ව විද්‍යාලයේ මාධ්‍ය හා ජනමාධ්‍ය පාසල පදනම් කරගත් වෙබ් අඩවියක් වන ඉරීනා ව්‍යාපෘතිය The Irina Projectද තවත් මූලාශ්‍රයකි.
එක්සත් ජනපද රාජ්‍ය දෙපාර්තමේන්තුව විසින් 2017 දී නිකුත් කරන ලද “මාධ්‍ය හොඳම භාවිතාවන් (Media Best Practices) ” ප්‍රකාශනයද විමර්ශණාත්මක මාධ්‍යවේදීන්ට පැහැදිලි අත්වැළක් සපයන කෙටි ලියවිල්ලකි. මෙම වාර්තාව ඔවුන් ආරම්භ කරන්නේ පහත ප්‍රකාශයෙනි.
“වාර්තා වන දේ මෙන්ම මිනිස් ජාවාරම පිළිබඳ මාධ්‍ය වාර්තා කරන ආකාරය වැදගත්ය. මෙම කතාවල සමස්ත බලපෑම පිළිබිඹු වන්නේ මහජනයා, දේශපාලනඥයින්, නීතිය ක්‍රියාත්මක කරන්නන් සහ අනෙකුත් මාධ්‍ය ආයතන පවා ගැටලුව තේරුම් ගන්නා ආකාරයෙනි. මෑත වසරවලදී, මිනිස් ජාවාරම පිළිබඳ වාර්තා ගණනාවක යල් පැන ගිය සංඛ්‍යා ලේඛන, වරදකරුවන් හෝ සූරාකෑමට ලක් ව දිවි ගලවා ගත් අය පිළිබඳව වැරදි තොරතුරු සහ ව්‍යාකූල වූ පාරිභාෂික වචන ඇතුළත් විය.
මෙවැනි වාර්තා මඟින් සිදුවන්නේ මෙම ගැටලුව පිළිබඳව අවදි කර වීමක් වෙනුවට මෙතෙක් වාර්තා නොවුණු සහ බොහෝ විට මහජනයා විසින් වරදවා වටහාගෙන ඇති අපරාධයක් පිළිබඳව තවදුරටත් ව්‍යාකූල බවක් නිර්මාණය කරවීමය. මිනිස් ජාවාරම පිළිබඳ ප්‍රශ්නය මේ වනවිට ක්‍රමයෙන් මහජනයාගේ විඥානය ග්‍රහණය කර ගනිමින් තිබෙන නිසා ඒ පිළිබඳව වාර්තා කිරීමේදී මැනවින් අධ්‍යයනය කොට වගකීමෙන් යුතුව වාර්තා කළ යුතුය. එසේම මෙම වාර්තාකරණයේදී ජාවාරම්වලින් සුරාකෑම්වලට ලක්වූ වින්දිතයන් ආරක්ෂා කර ගැනීමේ වගකීමද ඇත්තේ මාධ්‍යවේදීන්ටය.
සරණාගතයින්, රැකවරණ පතන්නන් සහ සංක්‍රමණිකයන් පිළිබඳ වාර්තාකරණය (Reporting on Refugees, Asylum Seekers and Immigrants) ප්‍රකාශනය සකස් කරන ලද්දේ 90 Days 90 Voices, නම් සංවිධානයයි. එය ඔවුන් සකස් කළේ “සදාචාරාත්මක ආගමන වාර්තා කිරීම සඳහා මාර්ගෝපදේශන” ලබා දීම සඳහා ය. මෙම එක්සත් ජනපද සංවිධානය පවසන්නේ පෞද්ගලික ආඛ්‍යාන, ශ්‍රව්‍ය, ඡායාරූපකරණය, විකට චිත්‍ර සහ සජීවී ජනමාධ්‍ය සිදුවීම් තුළින් එක්සත් ජනපදයේ නිවාස සොයන්නන්ගේ විවිධ කතන්දර කියන බවයි.
මෙම මාර්ගෝපදේශයේ මෙවැන්නක් සඳහන් වෙයි.
“සියල්ලට කලින් අපි විමර්ශණාත්මක වාර්තාකරුවන්ගෙන් එක් දෙයක් ඉල්ලා සිටිමු. ඒ යුද්ධයට බියෙන් පළා යන අස්ථාවරත්වයක් සහිත, ඛේදවාචකයන්ගෙන් පිරි අවදානම්කාරී සංක්‍රමණිකයන් පිළිබඳව හිතක් පපුවත් නැතිව වැරදි ආකාරයෙන් සහ නොසැලකිලිමත් ලෙස වාර්තා කොට ඔවුන් තුළ දෙවන වරටත් තුවාලයක් ඇති කිරීම වළක්වමින් තම වාර්තාකරණයන් සිදු කළ යුතුයි.“
ඉන්දුනීසියාවේ ටෙම්පෝ නිව්ස් රූම් හි කළමනාකාර කර්තෘ වන වහයු ධ්‍යාත්මිකා, ආසියාවේ නූතන වහල්භාවය හෙළිදරව් කිරීම (Exposing Modern Slavery in Asia) යන මාතෘකාව යටතේ IJAsia18 සාකච්ඡාවේදී විමර්ශණාත්මක වාර්තාවක මූලාරම්භය පිළිබඳව උපදෙස් දෙන්නීය.
එසේම මිනිස් ජාවාරම් පිළිබඳ වාර්තාකරණයේදී භාවිත කළ යුතු මූලාශ්‍ර පිළිබඳ උපදෙස් පත්‍රිකාවක් ඉදිරිපත් කරන ලද්දේ සැපයුම් දාමයන් හෙළි කිරීම සහ මානව හා පාරිසරික අපයෝජන තුරන් කිරීම සඳහා විමර්ශන වාර්තා කිරීම සහ අධිකරණ ක්‍රම උපයෝගී කර ගැනීම වෙනුවෙන් කටයුතු කරන ලාභ නොලබන ආයතනයක් වන ට්‍රාන්ස්පැරන්ටම් හි සම-විදුහල්පති සහ විමර්ශන අධ්‍යක්‍ෂක ටිම් සැන්ඩ්ලර් ය.
Reporting on Slavery: Tips from the Pros (වහල්භාවය පිළිබඳ වාර්තා කිරීම: ලබාගත් වාසිවලින් උපදෙසක් )
මෙම ප්‍රකාශනයද වහල් භාවය වාර්තා කිරීම සම්බන්ධයෙන් අනුගමනය කළ යුතු මූලික කරුණු සහ අවධානයට ලක් කළ යුතු දේ පිළිබඳව මග පෙන්වන්නකි. මෙය ඇසෝසියේටඩ් ප්‍රෙස් හි විමර්ශණාත්මක වාර්තාකාරිනියක් වන සැන්ඩ්ලර් , ඇසෝසියේඩට් ප්‍රෙස් වාර්තාකාරිනී මාර්තා මෙන්ඩෝසා, දීර්ඝ කාලීන නිදහස් වාර්තාකාරිනියක වන මාලියා පොලිට්සර් සහ සංවර්ධන වාර්තාකරණය සඳහා වූ ජාත්‍යන්තර මධ්‍යස්ථානයේ කිර්තී එමානුවෙල් මායාහ් විසින් තම අත්දැකීම් සහ අධ්‍යයන මත සකසන ලද්දකි.
ඔවුන් එය කළේ කෙසේද? – ගෝතමාලා තරුණයන් ඇමෙරිකාවට සංක්‍රමණය කරවීම විමර්ශණය (How They Did It: Investigating Trafficked Guatemalan Teens in the US) නම් ඇමරිකාවේ ජාවාරම් කරන ලද ගෝතමාලා යෞවනයන් අළලා සකස් කරන ලද Trafficked in America වාර්තා චිත්‍රපටය නිර්මාණය කිරීමේ ක්‍රියාවලිය විස්තර කරයි.
මිනිස් ජාවාරම් සම්බන්ධ විමර්ෂණය කිරීමේදී අවශ්‍ය වන විවිධ අර්ථ දැක්වීම්
මෙම මාතෘකාව යටතේ කතා කිරීමේදී තේමාවට අනන්‍ය වූ විවිධ අර්ථකථන ඇත. මෙහිදී ගිවිසුම් සහ බැඳුම්කරවල ස්වභාවය කොන්ත්‍රාත් වහල්භාවය, ලිංගික ජාවාරම, බලහත්කාරයෙන් හෝ මෙහෙකාර විවාහ, ගෘහස්ත සේවා, ළමා ශ්‍රමිකයන් සහ ළමා සොල්දාදුවන් සම්බන්ධයෙන් අපට කතා කිරීමට සිදුවේ. ඒ සම්බන්ධයෙන් සැලකිය යුතු වෙනස්කම් සහ පවතින වාද විවාද පවතී. උදාහරණයක් වශයෙන්, මිනිස් ජාවාරම සහ මිනිසුන් ජාවාරමට යොදවා ගැනීම සහ ලිංගික ජාවාරමත් ගණිකා වෘත්තිය අතර වෙනස්කම් ඇත.ඒවා සියුම්ව අවබෝධ කර ගැනීම මිනිස් ජාවාරම් පිළිබඳ විමර්ශණාත්මක වාර්තාකරණය පහසු කරවයි.
මේ පිළිබඳව වැඩිදුර දැන ගැනීමට Free the Slaves වෙබ් අඩවියේ ඇති නිතර අසන ප්‍රශ්න පිටුවට පිවිසෙන්න. මීට අමතරව ලිබර්ටි ආසියා නම් සංවිධානය සකසා ඇති “Victim Identification Toolkit” මඟින් ජාත්‍යන්තර ගිවිසුම් වල නිර්වචන සඳහා පසුබිම සපයයි.
“ළමා ගණිකාවන්” භාවිතා නොකිරීම වැනි වචන භාවිතය පිළිබඳ යෝජනා ඇතුළත් The Irina Project හි අර්ථ දැක්වීම් පිළිබඳ කොටසින්ද ඇතැම් නිර්වචන හඳුනාගත හැකිය. එය මිනිස් ජාවාරම පිළිබඳව විමර්ශණාත්මක වාර්තාකරණයේදී භාවිත කළ යුතු සහ නොකළ යුතු වචන පිළිබඳව පැහැදිළි කරයි. නිදසුනක් ලෙස “ළමා ගණිකාවන්“ නම් වචනය භාවිත කිරිම නුසුදුසු බව එම මගපෙන්වීමේ සඳහන් වෙයි.
ලිබියාවේ සිට යුරෝපයට සංක්‍රමණික ජාවාරම සහ මිනිස් ජාවාරම – මාධ්‍ය කියන්නේ කුමක්ද? (Migrant smuggling and human trafficking from Libya to Europe: What does the media say?) මෙම ප්‍රකාශනය එනැක්ට් නම් සංවිධානය විසින් ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද අතර 2019 දී මෙම වාර්තාව ලියන ලද්දේ සියරා ඕකොයින් සහ ජිහාන් බෙන් යාහියා විසිනි. “මෙම අධ්‍යයනයෙන් ලිබියාවෙන් සංක්‍රමණික ජාවාරම සහ මිනිස් ජාවාරම යන මාතෘකා සරල ඉංග්‍රීසි මාධ්‍ය ප්‍රවෘත්ති ප්‍රකාශ තුළින් ආවරණය වී ඇති ආකාරය සහ වහල්භාවය, අපයෝජනය සහ ඒ හා සම්බන්ධ මූල්‍ය ගනුදෙනු දැක්වීමට භාවිත කරන වචන සංඛ්‍යාතය විශ්ලේෂණය කර ඇත.
වින්දිතයා සමඟ සම්මුඛ සාකච්ඡාවකට පෙර
මෙම මාතෘකාව ආවරණය කිරීම සඳහා ජාවාරම්කරුවන්ට හසුවූ වින්දිතයන්ගේ ගුණාත්මක සම්මුඛ සාකච්ඡා ඉතා වැදගත් වෙයි. එහිදී පවතින විශේෂ පවතින අභියෝග පිළිබඳව දැනුවත් වීම වැදගත්ය.
“වින්දිතයා වෙත ඕනෑම ප්‍රවේශ වීමක් ක්‍රම ක්‍රමයෙන් විය යුතු සේම ඔහුට හෝ ඇයට තර්ජනාත්මක ලෙසින් සිදුනොවිය යුතුය යන්න ” නීතිය ක්‍රියාත්මක කරන්නන් සඳහා එක්සත් ජනපද අධිකරණ දෙපාර්තමේන්තුවේ මාර්ගෝපදේශනය ආරම්භ වෙයි. මෙය විමර්ශණාත්මක මාධ්‍යවේදීන්ටත් එක සේ අදාළ වෙයි. ඔවුන්ට වින්දිතයකු ගෙන් තොරතුරු ලබා ගැනීමේදී ක්‍රම ක්‍රමයෙන් ඔහු වෙත ප්‍රවේශ විය යුත්තේ ඔහුට තර්ජනයක් සේ නොහැඟෙන ලෙසය.
එම මඟ පෙන්වීමේ ලබා දෙන තවත් වැදගත් උපදෙසක් වන්නේ වෙනත් සම්පත්වලට සම්බන්ධකම් ඇති මාර්ගෝපදේශකයාට අනුව, “ජාවාරමට ගොදුරු විය හැකි වින්දිතයින් සමඟ විමර්ශන සම්මුඛ සාකච්ඡා සඳහා සූදානම් වීමේදී සහ මෙහෙයවීමේදී වින්දිතයෙකු විසින් පෙන්වා දෙන යථාර්ථය සහ ඔබ ටවහා ගන්නා යථාර්ථය එකක් විය යුතුය යන්නය.
මිනිස් ජාවාරම් සම්බන්ධ විමර්ශණාත්මක වාර්තාකරණයේදී වින්දිතයන් සම්බන්ධයෙන් කටයුතු කිරීමේදී ඔවුන්ගේ මතකයේ සිදුව ඇති වෙනස්වීම් මඟින් පෙන්නුම් කරන්නේ ඔවුන් අසත්‍ය දේ පවසන බව හෝ කතන්දර හෝ හුදු ප්‍රලාප දෙඩවීමක් නොව ඔවුන් පත්ව ඇති කම්පනකාරී ප්‍රතිචාරයක් සඳහා සාක්ෂියක් විය හැකි බව මතක තබා ගන්න.”
Suggestions geared for journalists මාධ්‍යවේදීන් සඳහා වූ යෝජනා සකස් කළේ කැලිෆෝනියාවේ සිටින මිනිස් ජාවාරම පිළිබඳ උපදේශකයෙකු වන මින් ඩැං විසිනි. ඇය මාර්ගෝපදේශන මූලධර්ම පහක් ලැයිස්තුගත කරයි.
1. ඔබ සම්මුඛ සාකච්ඡා කරන පුද්ගලයා නීති සම්පාදනය කරයි.
2.වාර්තාකරුවෙකු ලෙස විනිවිද පෙනෙන සුළු භාවයෙන් හා වුවමනාවෙන් කටයුතු කරන්න.
3. වින්දිතයා යනු එක් පුද්ගලයකු පන්තියක නියෝජිතයෙකු නොව ඔහු හෝ ඇය තනි පුද්ගලයකු බව වටහා ගන්න.
4. ඔබේ අරමුණ සත්‍යය සෙවීම සහ එය ජනතාවට පැවසීමය.
5. අන් සියල්ලටම වඩා හානියක් නොවන තැනට කටයුතු යෙදීම අත්‍යවශය .
එක්සත් ජනපදයේ ළමා අපයෝජන, අනාචාරය සහ ගෘහස්ත ලිංගික ජාවාරම්වලින් දිවි ගලවා ගත් ඩැං, 2013 වර්ෂයේ වාර්තාවක් වන “වහල් භාවයෙන් දිවි ගලවා ගත් අය: නූතන දින වහල් කතන්දර”Survivors of Slavery: Modern-Day Slave Narratives,” ගැන සංවේදනීය හැඳින්වීමක් ද ලියමින් ඇය මිනිස් ජාවාරමට එරෙහිව කටයුතු කිරීමේ ව්‍යාපාරයක් සඳහා මගපෙන්වීම් මාලාවක්ද යෝජනා කර ඇත. “ඇය එහි දිවි ගලවා ගත් අය නැවත සුපුරුදු ජීවන තත්ත්වයට පත් කිරීම පිළිබඳ අදහසක්ද ඉදිරිපත් කර ඇත.
ළමා ලිංගික ජාවාරමෙන් දිවි ගලවා ගත් අයෙකු වන හොලි ස්මිත්, සහයෝගීතාවයේ හා විශ්වාසයේ වැදගත්කම ගැන ලියූ අතර වින්දිතයින් සමඟ සබඳතාවලට කාලය සහ ඉවසීම අවශ්‍ය බව අවධාරණය කරයි.විමර්ශණාත්මක මාධ්‍යවේදියකු මෙවැනි වින්දිතයන් සමඟ කටයුතු කිරීමේදී පළමු හමුවීම් කිහිපය තුළ ඔබ ඔවුන්ගේ විශ්වාසය දිනාගෙන සහයෝගීතාව ගොඩනඟා ගත යුතු බව අවධාරණය කරයි.
ඇමෙරිකාවේ ලුසියානා ප්‍රාන්ත විශ්ව විද්‍යාලයේ මැන්ෂිප් ජන සන්නිවේදන පාසලේ ඉගැන්වූ ස්ටීව් බට්රි පවසන්නේ මිනිස් ජාවාරමේ වින්දිතයන් කෙරෙහි සමීප වීමේදී ඔබට දැනෙන හැගීම මට තේරෙනවා” යැයි කීම තහනම් වචනයක් විය යුතු බවය. ඒ වෙනුවට බට්රි යෝජනා කරන්නේ “මම ඔබේ කතාව කියන්න කැමතියි” යනුවෙන් යෝජනා කිරීම වඩාත් ඵලදායී යන්නයි. කියන නිර්දේශයද ඇතුළත් වේ. පුවත්පත් කලාව සහ කම්පන නමින් නොමිලේ මාර්ගගත පාඨමාලාවක් පොයින්ටර් විසින් පිරිනැමේ.
එක්සත් ජාතීන්ගේ ඖෂධ හා අපරාධ පිළිබඳ කාර්යාලයේ (UNDOC) පුද්ගලයින් ජාවාරමට එරෙහිව සටන් කිරීමේ මෙවලම් කට්ටලය (The Toolkit to Combat Trafficking in Persons)” තුළ කාන්තාවන් සහ ළමයින් සම්මුඛ සාකච්ඡා කිරීම පිළිබඳ විශේෂ උපදෙස් ඇතුළත් වේ. සම්මුඛ සාකච්ඡා සහ අනෙකුත් මාතෘකා සඳහා ද ප්‍රයෝජනවත් වන්නේ එම සංවිධානය විසින් ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද ““අපරාධ යුක්තිය ඉටු කරන්නන් සඳහා වූ මිනිස් ජාවාරම් විරෝධී අත්පොත” (Anti-Human Trafficking Manual for Criminal Justice Practitioners) ය.
මේ සම්බන්ධයෙන් ලෝක සෞඛ්‍ය සංවිධානද ය “සදාචාරාත්මක හා ආරක්ෂිත සම්මුඛ සාකච්ඡා පැවැත්වීම” සඳහා Ethical and Safe Interviewing Conduct.” නමින් මඟ පෙන්වීමක් සකසා ඇත.
තායි මුහුදු ආහාර කර්මාන්තයේ වහල් සේවයේ යෙදවීම හෙළි කළ ඇසෝසියේටඩ් ප්‍රෙස් කණ්ඩායමේ සාමාජිකාවක වූ මාර්තා මෙන්ඩෝසා ඉහත ප්‍රකාශන දෙකේ අඩංගු තොරතුරු මූලික පාඩම් 7 කට ගොනු කර ඇත
1 සම්මුඛ සාකච්ඡාවකට ලක් වන්නාට කිසිදු හානියක් නොකරන්න.
සම්මුඛ සාකච්ඡාවකට ලක්වන්නාට යම් හානියක් නොවන බවට තහවුරු වන තෙක් අප කටයුතු කළ යුත්තේ ඔහුට හෝ ඇයට මෙමගින් යම් හානියක් වීමේ ලොකු ඉඩක් ඇති බවට පූර්ව නිගමනය කිරීමකිනි. කෙටි කාලීන හෝ දිගු කාලීනව ඔවුන්ගේ තත්ත්වය නරක අතට හැරෙන කිසිදු සම්මුඛ සාකච්ඡාවකට සහභාගී නොවන්න.
2 ප්‍රමාණවත් පරිදි පරිවර්තකයන් මෙන්ම සහයකයන් කාර්යයට සම්බන්ධ කර ගන්න
වින්දිතයා වෙත කෙසේ සම්බන්ධ විය යුතුද යන්න සහ ඔවුන්ගේ අනන්‍යතාවය පෙන්වීම සම්බන්ධයෙන් අවශ්‍ය පරිදි ඡායාරූප ශිල්පීන්, වීඩියෝ ග්‍රාහකයින් සහ පරිවර්තකයින් සූදානම් කරන්න. ජාවාරමට ගොදුරු වූ දරුවන්ගේ පින්තූර කිසි විටෙකත් ප්‍රකාශයට පත් නොකරන්න.
3. නිර්නාමික භාවයට සහ රහස්‍යභාවයට ගරු කරන්න.
සමස්ත වාර්තාකරණ ක්‍රියාවලිය පුරාම මූලාශ්‍රයක අනන්‍යතාවය සහ රහස්‍යභාවය ආරක්ෂා කරන්න. අත් වල රූප, සිල්වට් හෝ හඳුනා නොගත් වෙනත් පින්තූර ප්‍රමාණවත් විය හැකිය.
4. ඔවුන්ට ඉඩදෙන්න
සෑම වින්දිතයකුටම හොඳින් සවන් දෙන්න. ඔවුන්ගේ තත්ත්වය සහ ආරක්‍ෂාවට ඇති අවදානම තක්සේරු කිරීමට සවන් දී එයට ගරු කරන්න. සෑම වින්දිතයකුම විවිධ ආකාරයේ කනස්සල්ලකින් පසුවන බවත් ඔවුන් ගැන සැලකිලිමත් වන ආකාරය ඔබ තක්සේරු කරන ආකාරයට වඩා වෙනස් විය හැකි බවත් හඳුනා ගන්න.
5. වින්දිතයකු නැවත මානසික ආතතියට පත් නොකරන්න.
විශේෂයෙන් වීඩියෝ වාර්තාකරණයේදී චිත්තවේගීය වශයෙන් ප්‍රතිචාරයක් ඇති කිරීමට තුඩු දිය හැකි ආකාරයේ ප්‍රශ්න ඇසීමෙන් වළකින්න. සම්මුඛ පරීක්ෂණය සෘජුව වීඩියෝකරණයකට ලක් නොකොට විවේකයක් ගැනීමෙන්, සමාජ සේවකයෙකු හෝ පවුලේ සාමාජිකයෙකු ගෙන්වා ගැනීමෙන් කාන්තාවකගේ පීඩාවට ප්‍රතිචාර දැක්වීමට කටයුතු සූදානම් කරන්න.
6.හදිසි මැදිහත් වීමක් සඳහා සූදානම් වන්න.
වින්දිතයකු තමාට අනතුරක් ඇතැයි පැවසුවහොත් ප්‍රතිචාර දැක්වීමට සූදානම්ව සිටින්න. මෙයින් අදහස් කරන්නේ ආධාර සඳහා ඇති සම්පත් මොනවාද යන්න දැන ගැනීම සහ ඇය ඒවා ගැන දන්නා බවට වග බලා ගැනීමය.
7. කතාව හොඳින් ප්‍රයෝජනයට ගන්න.
යමෙකු තම කතාව බෙදා හදා ගැනීමට තරම් ත්‍යාගශීලී වී ඇත්නම්, එය සවිස්තරාත්මක නිරවද්‍යතාවයකින් යුතුව සිත් ඇදගන්නා සුළු හා තොරතුරු සහිත ආකාරයකින් වාර්තා කරන්න. මෙය ගැටලුවකට මහජනතාවගේ උනන්දුව ගෙන ඒමට සහ විසඳුමකට පියවර තැබීමට එක් ක්‍රමයකි.
තවත් යෝජනා මාලාවක් සම්පාදනය කරන ලද්දේ ජාත්‍යන්තර සංක්‍රමණය, මානව හිමිකම් සහ විමර්ශන වාර්තාකරණය පිළිබඳ විශේෂඥවරියක මෙන්ම සම්මානලාභී මාධ්‍යවේදිනියක වන මාලියා පොලිට්සර් ය. ඇය මිනිස් ජාවාරම් වාර්තාකරණය පිළිබඳව අනුගමනය කළ යුතුකරුණු පිළිබඳව මගපෙන්වීම් මාලාවක් සකස් කළාය.ඒ පිළිබඳවද අවදානය යොමු කිරීම වැදගත්ය.
මාලියා පොලිට්සර් කියන මතක තබා ගත යුතු කරුණු කිහිපයක්
- මානසික කම්පනයෙන් දිවි ගලවා ගත් අයට තමන්ට සිදු වූ දේ හරියටම නිශ්චිතව කිව නොහැකිය.
- දිවි ගලවා ගත් අයට විවිධ අවස්ථාවලදී විවිධ දේ මතක තබා ගත හැකිය.
- සමහර අවස්ථාවලදී ඔවුන් මානසික ආතතිය දුරු කරමින් යම් යම් ආකාරයෙන් ප්‍රතික්‍රියා කළේ ඇයි දැයි ඔවුන්ට නොතේරෙනු ඇත.
- ලැජ්ජාවේ හැඟීම/ව්‍යාකූලත්වය නිසා ඔවුන්ට විස්තර අතහැරීමට ඉඩ ඇත.
මානසික ආතතියට ගොදුරු වූ අය සම්මුඛ සාකච්ඡා කිරීමේදී අවධානය යොමු කළ යුතු කරුණු
- සාකච්ඡා ක්‍රියාවලිය පුරාම කැමැත්ත විමසන්න.
- පසුව ඔවුන් ඊට අතැමැති වන්නේ නම් මුලදී ලබා දුන්නද සම්මුඛ පරීක්ෂණය භාවිත නොකරන්න
- ඔබ ඔවුන් සමඟ සම්මුඛ සාකච්ඡා කළ යුත්තේ කොතැනද යන්න තීරණය කළ යුත්තේ ද බොහෝ විට ඔවුන්මය.
- ඔවුන් ට ඕනෑම වේලාවක එය නැවැත්විය හැකිය.
- ඔබට වීඩියෝ/ඡායාරූප කළ හැකිදැයි ඔවුන්ගෙන් අසන්න; උපකල්පනය නොකරන්න
(ඔබට වීඩියෝ හෝ ඡායාරූප අවශ්‍ය විය හැකි බව සම්මුඛ පරීක්ෂණයට පෙර ඔවුන්ට දන්වන්න, ඔබ ඒවා ගන්නා අවස්ථාවේදී නැවත අසන්න).
ඔබේ ක්‍රියාවලිය, ඔබ කරමින් සිටින දේ ඔබ කරන්නේ ඇයි සහ ඔබේ වාර්තාකරණයේ ඇති විය හැකි ප්‍රතිවිපාක විස්තර කරන්න.
(වින්දිතයා/දිවි ගලවා ගත් තැනැත්තා/ගෘහස්ත ජාවාරම, සීඑස්ඊසී – වාණිජමය වශයෙන් ලිංගික සූරාකෑමට ලක් වූ ළමයා – ශ්‍රමය ජාවාරම යනාදිය) සම්මුඛ පරීක්‍ෂකවරයා හඳුනා ගන්නේ කුමන කොන්දේසි වලින් දැයි අසන්න සහ එම පදය කතාවේ භාවිතා කරන්න.
තල්ලු නොකරන්න.
වින්දිතයින් පවසන කරුණු සම්බන්ධයෙන් සෘජුව අභියෝග කිරීමෙන් ඔවුන් මානසික කම්පනයට ලක් වීමේ අවදානමක් ඇත. එබැවින් එසේ අභියෝග කිරීමෙන් වළකින්න. නමුත් වින්දිතයා විසින් ලබා දෙන ලද තොරතුරු බාහිර මූලාශ්‍ර සමඟ තහවුරු කරන්න.
ළමා අපයෝජනයන්ගෙන් බේරුණු අය සමඟ කටයුතු කිරීමට වාර්තාකරුවන්ට උපදෙස් (Advice for Reporters Working with Survivors of Child Abuse) යනු ළමා හිංසනයෙන් දිවි ගලවා ගත් අය සමඟ වැඩ කරන වාර්තාකරුවන් සඳහා 2019 හැම්බර්ග් හි පැවති ගවේෂණාත්මක මාධ්‍යවේදීන්ගේ ජාලයේ සමුළුවේදී මණ්ඩලයක් විසින් සාරාංශ කරන ලද ලිපියක සිරස්තලයයි. එහි ප්‍රධාන කරුණු තුනක් දැක්වෙයි.
- දිවි ගලවා ගත් අය සමඟ විශ්වාසය ගොඩනඟා ගන්න.
- ඔබේ මූලාශ්‍රවල යහපැවැත්ම ගැන සැලකිලිමත් වන්න.
දිවි ගලවා ගත් ප්‍රජාවන්ට ඔබට උදව් කිරීමට සහ එකිනෙකාට උදව් කිරීමට හැකිය.
නිදහස් ලේඛිතාවක වන ෂෙරී රිචියාඩිගේ ලිපියකින් පිළිබිඹු වූයේ, “මගේ වෘත්තීය ජීවිතය තුළ, මානසික කම්පනයෙන් ජීවිතය බිඳ වැටුණු දුසිම් ගණනක් මම සම්මුඛ සාකච්ඡා කර ඇත්තෙමි. සෑම අවස්ථාවකදීම, මගේ වාර්තා කිරීම ඔවුන්ගේ දුක් වේදනා කෙරෙහි කළ බලපෑම ගැන මම වේදනාවට පත් වීමි. ” යන්නය.
මිනිස් ජාවාරම් වින්දිතයන් පිළිබඳ වාර්තාකරණයේදී තවත් එක් මඟ පෙන්වීමකින් ලැබෙන උපදෙසක් වන්නේ “මෙම මාතෘකාව පිළිබඳව ඔබට කෙතරම් දැනුමක් තිබුණත් කමක් නැත, යම් පුද්ගලයෙකු තමන්ට සිදු වූ සිදුවීම් අත්විඳින ආකාරය ගැන කිසි විටෙකත් ඔබට අනාවැකි කිව නොහැකිය.” යන්නය.
Trauma Reporting: A Journalist’s Guide to Covering Sensitive Stories මෙයද කම්පන වාර්තා කිරීම: සංවේදී කතන්දර ආවරණය කිරීම සඳහා මාධ්‍යවේදීන්ගේ මාර්ගෝපදේශනය නමින් ජෝ හීලි විසින් 2019 රචනා කරන ලද ග්‍රන්තයකි. එයින්ද මෙම වාර්තාකරණයට යම් මගපෙන්වීමක් ලබා ගත හැකිය.
ජාවාරම පිළිබඳව දත්ත සම්බන්ධයෙන් පවතින මතභේද
වහල්භාවය සහ මිනිස් ජාවාරම පිළිබඳ වාර්තා කිරීමේදී අප සැම විටෙකම නිල සංඛ්‍යාලේඛන භාවිත කිරීමට පරෙස්සම් විය යුතුය.
මේ පිළිබඳව පුළුල් වශයෙන් නවතම සංඛ්‍යා ලේඛන නිකුත් කරන ලද්දේ ජාත්‍යන්තර කම්කරු සංවිධානය (ILO), වෝකර්ස් පදනම සහ සංක්‍රමණය සඳහා වූ ජාත්‍යන්තර සංවිධානය (IMO) විසින් 2017 වසරේදීය..
2016 දී ““The Global Estimates of Modern Slavery.නූතන වහල්භාවයේ ගෝලීය ඇස්තමේන්තු” ලෙසින් නිකුත් වූ වාර්තාවෙන් ඉහත ආයතන තුනම පොදුවේ එකඟ වූ කරුණක් වූයේ ලෝකය පුරා මිලියන 40.3 ක ජනතාවක් වහල් ශ්‍රමිකයන් ලෙස සිරව සිටින බවය. එසේම එයින් මිලියන 25 ක් පමණ බලහත්කාරයෙන් වහල් ශ්‍රමිකයන් ලෙස යොදවා තිබූ අතර තවත් මිලියන 15ක් බලහත්කාරයෙන් විවාහ ජීවිතයට ඇතුළු කරවා තිබුණි. මෙයට පෙර, මෙම ආයතන තනි තනිව මෙම සංඛ්‍යාලේඛන වාර්තා සකස් කළ අතර ඒවා එකිනෙකට වෙනස් වූවා සේම එයින් පෙන්නුම් කළ සංඛ්‍යාලේඛනව සාපෙක්ෂව අඩු අගයක් විය.
සංඛ්‍යාලේඛනවල සීමා
නව එකඟතාව තුළ පවා ජාත්‍යන්තර කම්කරු සංවිධානයේ කතුවරුන් අනතුරු ඇඟවූයේ, “කලාපීය සංඛ්‍යා වැදගත් නමුත් දත්තවල විවේචනාත්මක හිඩැස් සහ සීමාවන් සැලකිල්ලට ගෙන ප්‍රවේශමෙන් අර්ථ නිරූපණය කළ යුතු” බවයි. එසේම, ගැටුම් පවතින ප්‍රදේශවල විශ්වාසදායක දත්ත නොමැති බවද ඔවුහු පෙන්වා දෙති.
නෙදර්ලන්තයේ ඇම්ස්ටර්ඩෑම් විශ්ව විද්‍යාලයේ දේශපාලන අංක ගණිත මහාචාර්ය ඩැනියෙල් මුගේ වැනි විවේචකයන් කිහිප දෙනෙකුම එම තර්කය ප්‍රතිරාවය කළහ: “සාමාන්‍යයෙන් සංඛ්‍යා ලේඛන වාර්තා කිරීමේදී දත්ත ගුණාත්මකභාවය පිළිබඳ වියාචකයන් සහ දත්ත භාවිතා කරන්නන් වෙත වන වෙනත් අනතුරු ඇඟවීම් ඉක්මනින් නැති වී යයි.”
දන්නා වින්දිතයින් ගණන් කිරීම සහ අපරාධ යුක්ති විනිශ්චය දත්ත භාවිතා කිරීම තුළින් පමණක් මිනිස් ජාවාරම් ප්‍රවාහයේ පරිමාණය ප්‍රමාණවත් ලෙස අවබෝධ කර ගත නොහැකිය
මිනිස් ජාවාරමේ සැබෑ ගොදුරු වූ 66,520 ක් ලොව පුරා රජයන් විසින් හඳුනාගෙන ඇති බව එක්සත් ජනපද රාජ්‍ය දෙපාර්තමේන්තුවේ 2017 ජාවාරම පිළිබඳ වාර්ෂික වාර්තාව පවසයි. ලිබර්ටි ඒෂියා හි වාර්තාවකට අනුව, “ගෝලීය වශයෙන් තක්සේරු කර ඇති ගොදුරු වූ සංඛ්‍යාව සහ හඳුනාගත් සත්‍ය සංඛ්‍යාව අතර පවතින මෙම විශාල විෂමතාව ජාත්‍යන්තර හා ජාතික තලයේ ජාවාරම් මර්දන ව්‍යාපාරය ඉදිරියෙහි තිබෙන ස්මාරක කර්තව්‍යයේ මිනුමක් සපයයි.
2017 සැප්තැම්බර් මාසයේදී, මිනිස් ජාවාරම පිළිබඳ ගෝලීය දත්ත ගබඩාවක් වන, ජාවාරමට එරෙහි දත්ත සමුපකාරය නිර්මාණය කිරීම පිළිබඳ නිවේදනයක් නිකුත් කරන ලදී. එහි ඒකාබද්ධ මෙහෙවර මෙහෙයවනු ලබන්නේ ජාත්‍යන්තර සංග්‍රමණික සංවිධානය , එක්සත් ජාතීන්ගේ සංක්‍රමණ ඒජන්සිය සහ නූතන වහල්භාවයට එරෙහිව සටන් කරන ස්වාධීන සංවිධානයක් වන පොලාරිස් විසිනි.
මිනුම් එම මැනීමේ ක්‍රමවේදය සහ නිර්වචන වලට බලපෑම් කළ හැකිය. මේ තත්ත්වයන් නිසා ජාවාරම් සම්බන්ධයෙන් සැබෑ ගණන් මිනුම් පිළිබබඳව ඇත්තේ විවාදයකි. එය මිනිස් ජාවාරම පිළිබඳ ජර්නලයේ 2017 විශේෂ කලාපයේ තේමාවක් බවටද වරක් පත්විය විය. එහි හැඳින්වීමට අනුව අහුලාගත් දතත් මත යම් කාර්යයන් මෙහෙයවීම , සැක සහිත ක්‍රමවේදවලින් ලබා ගන්නා දත්ත දත්ත ඉදිරියට ගෙන යාමට හෝ ප්‍රතිපත්ති න්‍යාය පත්‍රයකට ගැලපෙන පරිදි දත්ත විකෘති කිරීමට අවාසනාවන්ත ප්‍රවණතාවක් ලෙස දකත්වා තිබේ.
ප්‍රධාන ක්‍රීඩා ඉසව්වලට ජාවාරම් කළ ලිංගික ශ්‍රමිකයින් විශාල සංඛ්‍යාවක් ආකර්ෂණය කර ගනු ඇතැයි යන උපකල්පනය මත පදනම්ව වසර ගණනාවක් පුරා කතන්දර රාශියක් ලියා ඇත. එහෙත් ඇමෙරිකාවේ ජෝර්ජ් වොෂිංටන් විශ්ව විද්‍යාලයේ සමාජ විද්‍යා මහාචාර්ය රොනල්ඩ් වයිට්සර් පවසන්නේ මේ වාරතා සහ ඇත්ත අතර පරස්පරයක් පවතින බවය. එසේ වී ඇත්තේ උපකල්පනයට ලක් කළ දත්ත මත වාර්තා සැකසීම නිසාය.
අර්ථ විවාද දිගටම
“නූතන වහලුන්” යැයි උපකල්පනය කර ඇති ස්වල්ප දෙනෙක් තමන් එලෙස දැකීම පුදුමයක් නොවේද? දිළිඳුකම පිළිබඳ සහ සංක්‍රමණය පිළිබඳ පර්යේෂණ ආයතනයක අධ්‍යක්ෂ ප්‍රියා දේශිංකාර්ගේ උපකල්පනය අභියෝගාත්මකය.
යුරෝපීය විශ්ව විද්‍යාල ආයතනයේ නීල් හොවාර්ඩ්ගේ 2014 ගාඩියන් ලිපිය අනුව බිම් මට්ටමේ පර්යේෂණ නිල මට්ටමින් පිළිගැනෙන සාමාන්‍ය ත්ත්වයට පටහැණි විය හැකිය. ඔහු පර්යේෂණ උපුටා දක්වමින් කියා සිටියේ බෙනින්හි ගෘහ සේවයේ නියුතු සහ පතල් වල වැඩ කරන දරුවන් රැකියාවන් සඳහා සංක්‍රමණය වී ම හුදෙක් වහල් සේවයක් ම නොව ඔවුන් විසින් ස්වාධීනව ගන්නා ලද තීරණයක් ව ඇති බවයි.
බලහත්කාරයෙන් ලිංගික ජාවාරම ට යොදා ගැනීම සහ එකඟතාවයෙන් ලිංගික සේවය ලබා දීම අතර ඇති වෙනස කුමක්ද යන්න ගැන ද විවාද කෙරේ.
කෙසේ වුවද එක් ජාතියක මිනිසුන් කී දෙනෙක් වහල්භාවයට පත් වී ඇත්දැයි කිසිවෙකු නොදන්නා බව පොදු පිළිගැනීම ය. ගැටලුව සඳහා සටන් කිරීම සඳහා විශාල සම්පත් මාධ්‍ය අවධානයක්, රජයේ අවධානයක් සහ වැඩි සම්පත් ප්‍රමාණයක් ආකර්ෂණය කර ගන්නා නමුත් මෙම ගැටලුව සැබැවින්ම විශාලද කුඩාද යන්න පිළිබඳව සංඛ්‍යාත්මක සාධක නොමැති වීම ලොකු ගැටලුවක් ව ඇත.
එබැවින් මේ පිළිබඳ විද්වතුන් යෝජනා කරන්නේ ප්‍රාදේශීය මට්ටමින් හොඳින් අධ්‍යනය කිරීම අත්‍යවහ්‍ය කරුණක් වන බවය..
සාමූහික වාර්තාකරණය
මිනිස් ජාවාරමේ භූගෝලීය පළල සහ සංකීර්ණතාව හේතුවෙන් සාර්ථක වාර්තාකරණයකදී කණ්ඩායමක් ලෙස සාමූහිකව වැඩ කිරීම බොහෝ විට සිදු කෙරේ. පහත දැක්වෙන්නේ උදාහරණ කිහිපයකි.
ඕස්ට්‍රේලියාවේ පළතුරු වතු වල නීති විරෝධී සේවකයින්ගේ පාතාල ලෝකයක් සහ මිනිස් සූරාකෑමක් අනාවරණය කර ගැනීම සඳහා ඉන්දුනීසියානු වාර්තාකරු සයිෆුල් හසම් එහි සේවකයෙකු ලෙස පෙනී සිටියේය.
ඔහුගේ කර්තව්‍යයට අනුබල දුන්නේ සම කර්තෘවරුන් වන නික් මැකන්සි සහ රිචඩ් බේකර් ය. මෙම ලිපිය උටුසාන් මැලේසියා ද , මෙල්බර්න් පදනම් කරගත් ද ඒජ් පුවත්පත සහ ඕස්ට්‍රේලියා ගුවන් විදුලි සංස්ථාව සම්බන්ධ වූ දේශසීමා හරහා සිදු වූ මාධ්‍ය සහයෝගීතාවයේ ප්‍රතිඵලයකි.
සයිෆුල්ගේ වාර්තාකරණයේදී ඔහු වැඩ නායකයෙකු සමඟ ඔහුගේ ජංගම දුරකථනයේ රහසිගතව වීඩියෝ පටිගත කිරීමක් ද ඇතුළත් වේ. සයිෆුල්ගේ අවසාන රහසිගත ක්‍රියාව නම්, ඔහුගේ බඩු බාහිරාදිය සහ ඔහුගේ දින හතරේ වැඩ සඳහා ඔහුට ලැබිය යුතු මුදල් එකතු කර ගැනීමයි.
ගවේෂණාත්මක වාර්තාකරණය සඳහා වූ 2016 කැනේඩියානු ජාතික සඟරාවේ සම්මානය දිනාගත් වර්ජිල් ග්‍රෑන්ඩ්ෆීල්ඩ්, ඉන්දුනීසියාවේ සිටින ඔහුගේ සහායකයා පිළිබඳවද සටහනක් තබමින් “කූඩුව” යන ලිපිය ආරම්භ කළේය. . “
ශ්‍රම ජාවාරම් වංචාවක් පිළිබඳව පර්යේෂණ කිරීම සඳහා ඔවුන්ගේ සහයෝගීතාව ඔවුන්ව අනතුරුදායක තැනකට ගෙන ගොස් තිබුණද අතර එමඟින් ප්‍රධාන විභව මූලාශ්‍රයක් හමු විය. ඔහු ඒ ගැන මෙස් ලීවේය.
2015 ගිම්හානයේදී ඉන්දුනීසියාවේ උතුරු සුමාත්‍රා අගනුවර වන මෙදාන් හි මගේ හෝටලයේදී උදෑසන ආහාරය සඳහා ඊවා මට මුණ ගැසුණි. අපි වාඩි වීමටත් පෙර ඇය පැවසුවේ, “ඔබ අද මැරීමට සූදානම්ද?” “ඔව්,” මම කිව්වා. “මම එසේ සිතනවා.” “මම මැරෙන්න බය නැහැ,” ඇයද පැවසුවාය.
“මධ්‍යධරණී මුහුදේ මුහුදු කොල්ලකරුවන් (Pirates of the Mediterranean Sea),” ලිවීම සඳහා රටවල් හයක මාධ්‍යවේදීන් අට දෙනෙකුගෙන් යුත් කණ්ඩායමක් සහ මිනිස් ජාවාරමේ විශේෂඥයෙක් යෙදවිණි. මධ්‍යධරණී මුහුද තරණය කිරීමට බලාපොරොත්තු වන සංක්‍රමණිකයින්ට සහ සරණාගතයින්ට නිතර අනතුරුදායක සංචාර විකිණීමෙන් ලාභ ලබන පුද්ගලයින් සහ සමාගම් හෙළිදරව් කිරීමට ඔවුහු කටයුතු කළහ.
මෙම කණ්ඩායම මෙම සිද්ධීන් විමර්ශනය කරන නඩු පවරන්නන් හමුවී වෙළඳ හා සමාගම් රෙජිස්ටරයන් වෙත යොමු වී ඇත.
එනම්, විවිධ නැව්ගත කිරීමේ දත්ත සමුදායන්ගෙන් සොයා ගත් තොරතුරු සමඟ හරස් පරීක්‍ෂා කළ අතර, සංක්‍රමණිකයින් රැගෙන යාමට භාවිතා කළ හෝ ඔවුන්ගේ නීති විරෝධී ක්‍රියා හේතුවෙන් කළු ලැයිස්තු ගත කර ඇති සැක සහිත නැව් ලැයිස්තුවක් ඉදිරිපත් කළ බව එම ලිපිය පවසයි.
එක නූලක් ඇදගෙන යන්න
ද ගාඩියන් පුවත්පත සඳහා එක්සත් රාජධානියේ වහල් සංක්‍රමණික ශ්‍රමය ගැන ලියූ ෆෙලිසිටි ලෝරන්ස් ඇගේ ක්‍රියාවලිය විස්තර කළේ මෙසේ ය:
මගේ ජනමාධ්‍ය ප්‍රවේශය නම් භූමියේ දී පුළුල් සම්මුඛ සාකච්ඡා පැවැත්වීමෙන් හැකිතාක් දුරට මිනිසුන්ට සවන් දීමයි. එම සම්මුඛ සාකච්ඡා තුළින් මම වෙනස් වීමේ විශාල ප්‍රවණතාවයන් අවබෝධ කර ගැනීමටත්, සාර්ව චිත්‍රය දෙස බැලීමටත් එය වෙනත් පර්යේෂණ හා සංඛ්‍යාලේඛන මඟින් තහවුරු කර ගැනීමටත් උත්සාහ කරමි. එතැන් සිට, සිදුවන්නේ කුමක්ද යන්න පැහැදිලි කිරීම සඳහා හොඳම බිම් මට්ටමේ උදාහරණ සෙවීම සඳහා මම නැවත පහළට ගියෙමි …. ඒ නිසා මට ආඩම්බර විය හැකි යයි කියන එක ලිපියක්වත් නැත. එකින් එක මේ ත්ත්වය වෙනස් කරයි. එක් දෙයක් තවත් දෙයකට මඟ පාදයි. ඔබ එක නූලක් අදින්න, එය වසර ගණනාවක් තිස්සේ විවිධ කෑලි හරහා දිග හැරෙමින් පවතී.
උදව් ඉල්ලා හඬා වැටුණු ඇෆ්ගන් පොලිස්කාරයන්ගේ ලිංගික වහල් ළමයි
“ඇෆ්ගනිස්ථානයේ දකුණු කොණක පොලිස් අණ දෙන නිලධාරියෙකු විසින් ලිංගික වහලෙකු ලෙස තබා ගත් නව යොවුන් වියේ පිරිමි ළමයෙකුගේ ඇස් උපකාරය සඳහා මොරගැසුවා” යනුවෙන් ප්‍රංශ පුවත්පත් ආයතනයේ අනුජ් චොප්රා ලිවීය. දැඩි අවධානයක් යොමු කළ විමර්ශණාත්මක ලිපියට අවශ්‍ය හැඟීම ලබා ගත් ආකාරය එයින් ගම්‍ය වෙයි.
ඇෆ්ගන් ළමා ලිංගික වහල්භාවය “බාචා බාසි” නම් කලක සිට පැවතෙන සිරිතක්ව පැවති බව ඔහුට වටහා ගත හැකිවිය. මේ පිළිබඳව පර්යේෂණ කිරීමට පටන් ගත් විට චොප්රා බලාපොරොත්තු වූවාට වඩා බොහෝ දේ සොයා ගත්තේය. ඒ.එෆ්පී. සඳහා වූ ඔහුගේ අවසාන කතාවෙන් හෙළි වූයේ “දකුණු රුස්ගන් පළාතේ පොලිසිය විසින් ළමා ලිංගික වහලුන් රඳවා තබා ගැනීමේ පුළුල් පුරුද්දක් සහ තලේබාන් සංවිධානය අපයෝජකයින් මරා දැමීම සඳහා ඔවුන්ව ට්‍රෝජන් අශ්වයන් ලෙස භාවිතා කරන්නේ කෙසේද යන්න” ඔහු සිය වාර්තාවෙන් විස්තර කළේය.
“රුස්ගන්හි හොඳින් සම්බන්ධ වූ මූලාශ්‍රයක් තුළින් මම මුලින්ම මෙම කථාව දැන ගත්තත් මම එය විශ්වාස කළේ නැත,” “නමුත් මම විමර්ශණය ආරම්භ කළ විට, මූලාශ්‍ර කිහිපයකින්ම එම කතාව තහවුරු වෙන්න පටන් ගත්තා.”
චොප්රා මෙසේ ලිවීය:
බලවත් තක්කඩි පොලිස් නිලධාරීන් විසින් බාචා බාසි සම්ප්‍රදාය බොහෝ දුරට භාවිතා කරන හෙයින් ඉතා සංවේදී විෂය පිළිබඳව වාර්තා කිරීම ආරක්ෂක අවදානම් වලින් පිරී තිබුණි. මගේ පරීක්ෂණයට ඉඩ නොතැබීමට ප්‍රවේශම් වූ මම රහසිගතව මූලාශ්‍ර සම්මුඛ සාකච්ඡා කර කරුණු එකතු කරමින් රුස්ගන්හි වෙනත් කතන්දර පර්යේෂණ කිරීමේ මුවාවෙන් මාස දෙකක් නිහඬව සිටියෙමි. චොප්රා ලියයි.
ප්‍රසිද්ධ රහස් තුළත් නොදකින දේ බොහෝ ඇත
නිව් යෝර්ක් ටයිම්ස් වාර්තාකරු ඉයන් උර්බිනා මෙසේ ලිවීය: “සමහර විට විවෘත රහස් පවා විමර්ශණය කිරීමෙන් අලුත් යමක් දැන ගත හැකිය.
ලෝකයේ නැව් වල විශේෂයෙන් ධීවර යාත්‍රාවල වැඩ කිරීමට නාවිකයින් රවට්ටන ඊනියා ශ්‍රම ඒජන්සි ගැන සැලකිලිමත් වූ විවෘත රහස ඔහු පවසා තිබුණි.
එක් පිලිපීන ජාතිකයෙකු වන එරිල් ඇන්ඩ්‍රේඩ්ගේ මරණයකත් සමඟ මම වංචනික ලෙස බඳවා ගැනීම් සහ සැක කටයුතු ලෙස මරණය සිදු කිරීම දෙස බැලීමෙන් මම පටන් ගත්තා. නමුත් මගේ විෂය පථය ඉතා ඉක්මනින් පුළුල් වුණා ” ඔහු තමන් විසින් ලියූ (Reporter’s Notebook) පොතේ සටහන් කර තිබුණි.
“මම පිලිපීනයේ කුඩා ගම්මාන වටා සංචාරය කරන විට, පොලිස් විමර්ශකයින්, පළාත් නඩු පවරන්නන්, නාවිකයින්ගේ නීතිඥයින් සහ හිටපු ඩෙක්කාන්ඩ්වරු මට ජාවාරමේ හා ඒ ආශ්‍රිත හිංසනයේ බහුල රටාවන් ගැන පැවසුවා” යනුවෙන් උර්බිනා පැවසුවාය.
පොරොත්තු කාමරයක වාඩි වී සිටීම
තොම්සන් රොයිටර් පදනමේ රෝලි ශ්‍රිවාස්තා සිහිපත් කරන්නේ මගේ ලොකුම ජයග්‍රහණය මට පෑදුණේ පොලිසියක ප්‍රධානියකු මුණ ගැසීම සඳහා පැය දෙකකට වැඩි කාලයක් පොරොත්තු කාමරයකට වී බලා සිටියදී බවය.
අරාබි ගල්ෆ් රටවලට ඉන්දියානු තරුණියන් ජාවාරම් කිරීම පිළිබඳව ඇය සිය පරීක්ෂණ ආරම්භ කරමින් සිටියාය. ඇය පොලිසියේ වාඩි වී සිටියදී පොලිසිය සමඟ සහයෝගයෙන් කටයුතු කරන විවාහ නියෝජිතයෙකු බවට පත් වූ පුද්ගලයෙකු සමඟ ඇය පැයක් පමණ කතා කළාය.
ඉන්පසුව, වින්දිතයින් සහ විපතට පත් වූවන්ට උදව් කළ අය සමඟ සම්මුඛ සාකච්ඡා කරමින් ශ්‍රිවාස්තා දිගටම ගවේෂණය කළේය. ගැටලුව සහ එහි මූලාරම්භය ගැන කථා කළ වින්දිතයින් ගැන මම සාකච්ඡා කරමින් සිටි සම්මුඛ පරීක්‍ෂණයෙන් මගේ නම සඳහන් වූ ජ්‍යෙෂ්ඨ කාසි (මුස්ලිම් විවාහ සිදු කරන) අයෙකු ද මම සොයා බැලුවෙමි.
“මම දශකයකටත් වැඩි කාලයක් තිස්සේ මෙම කතාව දැන සිටියෙමි,” ඇය GIJN වෙත පැවසුවාය. “ඇත්ත වශයෙන්ම, හයිද්‍රාබාද් හි මෙම විවාහ වෙළඳපොලේ තරුණ ගැහැණු ළමයින්ගේ වෙළඳාම පිළිබඳ 1980 ගණන් වල හින්දි චිත්‍රපටයක් තිබුණි. මෙවර මම සොයාගත්තේ මෙම ජාවාරමේ පරිමාණය, දැවැන්ත ජාලය සහ ඊට සම්බන්ධ මුදල් ය. ඉවසීම සෑම විටම පාහේ හොඳ තොරතුරු ලබා දෙන බව ද ඉගෙන ගත්තා. ”
මෙම අනුවර්තනයේ මුල් ලිපිය විමර්ශණාත්මක වාර්තාකරණය පිළිබඳ ජාත්‍යන්තර ජාලයේ සම්පත් මධ්‍යස්ථානයේ අධ්‍යක්ෂ අත්දැකීම් ඇති කතුවරයකු සහ මාධ්‍යවේදියකු වන ටෝබි මැක්ඉන්ටොෂ් (Toby McIntosh) විසින් රචනා කරන ලද්දකි.
This story was originally published by the Global Investigative Journalism Network (GIJN)
