රජයයන් සහ ඔවුන්ගේ ක්‍රියාවන් විමර්ශනය කිරීම විශාල අභියෝගයකි. මේ සඳහා භාවිතා කිරීමට විවිධ මෙවලම් තිබුණ ද වඩාත්ම සාර්ථක ආරම්භයක් ලබා ගත හැක්කේ න්‍යායාත්මකව සහ ප්‍රායෝගිකව අදාල කටයුතු ක්‍රියාත්මක වන ආකාරය පිළිබඳ ස්වයං අවබෝධයක් ලබා ගැනීමෙනි. විමර්ශන ඉලක්කය කුමක් වුවත්, රජයේ ක්‍රියාකාරීත්වය පිළිබඳ මූලික දැනුම අත්පත් කර ගැනීම හරහා සාර්ථකත්වය ඉහල නංවා ගත හැකි වනු ඇත.
සලකා බැලිය යුතු මූලික ක්ෂේත්‍ර කිහිපයක් වන්නේ.
· ඔබේ විෂයයට අදාළ නීති සහ රෙගුලාසි;
· පසුබිම් ඉතිහාසය;
· නිලධාරී ව්‍යුහය;
· තීරණ ගැනීමේ ක්‍රියාවලි;
· අභ්‍යන්තර බලධාරීන්;
· පිටත “පාර්ශවකරුවන්”;
· තොරතුරු ප්‍රකාශන;
· අයවැය, ප්‍රසම්පාදන, සහ මූල්‍ය වාර්තා වැනි නිල ලේඛන සහ තවත් දේ.
ඉහත ලැයිස්තුව බොහෝ දිග බව පෙනේ නම්, ඉන් කීපයක් තෝරා ගන්න. එහෙත්, ඉහත පොදු කරුණු රජයේ ව්‍යුහය සංකල්පගත කිරීමට උපකාරී වනු ඇත.
සම්බන්ධ වී සිටින්නේ කවුද?
ඔබ සැලකිලිමත් වන විෂය ක්ෂේත්‍රයට බලපෑම් කරන්නේ කවුද?
මැතිවරණයෙන් තේරී පත් වූ බලධාරීන් පමණක් නොව, සමීකරණයේ කොටසක් විය හැකි වෙනත් පිරිස් ද සලකා බලන්න:
· නිලධාරීන්;
· විශේෂ උනන්දුවක් දක්වන කණ්ඩායම් වල නියෝජිතයන්;
· සිවිල් නායකයින්;
· ව්‍යපාරික ප්‍රජාවේ නායකයින්;
· විෂයානුබද්ධ විශේෂඥයින්;
· ශාස්ත්‍රඥයන් ඇතුළු වෙනත් අය
ලොව පුරා තේරී පත් වූ දේශපාලනඥයන් ලැයිස්තුගත කිරීමට everypolitician.org වෙබ් අඩවිය උත්සාහ කරයි. එහෙත් දේශීය තොරතුරු වඩාත් පූර්ණ විස්තරයක් සපයනු ඇත.
අදාළ රාජ්‍ය ආයතන, ඒවායේ ක්‍රියාකාරකම්, ඒවායේ නායකයින් යනාදී පුවත් කියවන්න. සඳහන් කර ඇති නම් කෙරෙහි අවධානය යොමු කරන්න. එක් එක් මාතෘකාව පිළිබඳ මතවාදයක් දරන්නේ කවුදැයි දැන ගැනීම තොරතුරු ලබා ගැනීම සඳහා සම්බන්ධ වීමට සුදුසු පුද්ගලයින් හඳුනා ගැනීම සඳහා ප්‍රයෝජනවත් වේ.
පහත ප්‍රශ්න ඔබෙන්ම අසන්න:
· වැඩිපුරම බලපාන්නේ කාටද?
· වඩාත්ම සැලකිලිමත් වන්නේ කවුද?
· මගේ මාතෘකාව ගැන උනන්දු විය හැක්කේ වෙන කවුරුන්ද?
එවැනි තොරතුරු රැස් කිරීමෙන් ඔබේ විමර්ශනයට උපකාර වන වටිනා “සිතියමක්” නිර්මාණය වනු ඇත.
සබැඳි සහ නොබැඳි
අන්තර්ජාල සෙවුමක් ඔබේ විමර්ශනය සඳහා පැහැදිලි ආරම්භයක් ලබා දුන්න ද, එය ප්‍රමාණවත් නොවන්නට බොහෝ දුරට ඉඩ තිබේ. සියළු නවීන පිරික්සුම් ක්‍රමවේද අන්තර්ජාල සෙවුම් සහ රජයේ පාරදෘශ්‍යභාවය පිළිබඳ බර තබා තිබුණ ද ඔබට දැන ගැනීමට අවශ්‍ය දේ අන්තර්ජාලය තුළ පමණක් හමු නොවිය හැක.
රාජ්‍ය ආයතනවල වෙබ් අඩවි පිරික්සීම අවශ්‍ය වුව ද, එය සැබෑ අවබෝධයක් ලබා දෙනු නැත. අන්තර් පුද්ගල සම්බන්ධතා විමර්ශනය සඳහා අවශ්‍ය බොහෝ අමුද්‍රව්‍යයන් සපයනු ඇත.
රැස්වීම් සඳහා සහභාගි වන්න. සහභාගී වන පිරිස සහ ඔවුන්ගේ ශරීර භාෂාව නිරීක්ෂණය කිරීම අනපේක්ෂිත ප්‍රතිලාභ ගෙන දෙනු ඇත.
ඔබේ විෂය ගැන වැඩිපුරම දන්නා රජයේ පුද්ගලයා සොයා ගැනීමට උත්සාහ කරන්න. පහළ මට්ටමේ විශේෂඥයෙකු සොයා ගැනීම සඳහා අභ්‍යන්තරයට ගමන් කරන්න. සේවකයන්ගෙන් විමසන්න. මාධ්‍ය විමසීම් සඳහා රජයේ සන්නිවේදන නිලධාරීන් වඩා සූදානමකින් ප්‍රතිචාර දැක්විය හැකි නමුත් උත්සාහ කිරීම හානියක් නොවේ.
ඔබගේ උනන්දුව ඉහළ නංවන තොරතුරු හෝ තොරතුරු මූලාශ්‍ර බෙදා ගැනීමට කැමැත්තක් දක්වන කණ්ඩායම්, බොහෝ විට රජයෙන් පිටතදී ඔබට හමුවනු ඇත.
“මට තවදුරටත් කියවීමට ඇත්තේ මොනවාද?” හෝ “මම වෙනත් කවුරුන් සමග සාකච්ඡා කළ යූතුද?” වැනි විවෘත ප්‍රශ්න අසන්න සහ උපදෙස් පතන්න.
ඔබේ විමර්ශනයේ ඇති සුවිශේෂතා නිසැකවම ඔබේ ගවේෂණයේ දිශානතිය තීරණය කරනු ඇත.
ඔබ අන්තයටම පහර දෙන්නේ නම්, ඔබ සතු තොරතුරු පූර්ණත්වය සහ පරිශ්‍රමය ඔබේ හොඳම අවිය විය හැකියි. කෙසේ වෙතත්, රජයේ තොරතුරු අනාවෘත කිරීම සඳහා ප්‍රයෝජනවත් විය හැකි නීතිමය මෙවලම් කිහිපයක් ද තිබේ.
තොරතුරු නීති සඳහා ප්‍රවේශයක් ලබා ගැනීම
රජයේ ලේඛන වෙත පිවිසීමේ අයිතිය පුරවැසියන්ට ලබා දෙන තොරතුරු දැන ගැනීමේ නිදහස පිළිබඳ නීති රටවල් 125 කට වඩා වැඩි ගණනක සම්මත කර තිබේ. මෙම නීති මගින් අදාල ලේඛන ඉල්ලා සිටීමට සහ ප්‍රතික්ෂේප වූ ඉල්ලීම් වෙනුවෙන් අභියාචනා කිරීමට සුදුසු විධිමත් යාන්ත්‍රණයන් සපයයි.
මෙම පියවර දීර්ඝ සහ සහ කලකිරීමට පත් කරවන සුළු වුවත් අවසාන විග්‍රහයේදී ඵලදායී විය හැකිය. තොරතුරු දැන ගැනීමේ නිදහස ඇත්තේ මාධ්‍යවේදීන් සඳහා බවට මිත්‍යා මත පැවතියත් සත්‍ය වශයෙන්ම මෙහි ප්‍රධානතම පරිශීලකයන් වන්නේ සමස්ත පුරවැසියන්ය.
ගෝලීය විමර්ශනාත්මක ජනමාධ්‍ය ජාලය විසින් පවත්වාගෙන යන තොරතුරු දැන ගැනීමේ නිදහස පිළිබඳ සම්පත් මධ්‍යස්ථානයේ මේ පිළිබඳ ප්‍රායෝගික යෝජනා බොහොමයක් සහ රටින් රට තොරතුරු රැසක් ඇතුලත් වේ.
තොරතුරු දැන ගැනීමේ නිදහස සම්බන්ධයෙන් වන විශේෂඥයන් දුසිම් ගණනකගේ උපදෙස් සමාලෝචනය කොට ඒවා ප්‍රධාන ඉඟි කීපයකට සම්පිණ්ඩනය කළෙමු.
ගෝලීය විමර්ශනාත්මක ජනමාධ්‍ය ජාලය ඉදිරිපත් කරන ප්‍රධාන ඉඟි අට
1. කල්තබා සැලසුම් කරන්න: ඔබට අවශ්‍ය දේ හඳුනා ගන්න.
ඉල්ලීම් කිරීමට පෙර ගැඹුරු පිරික්සීමක නියැලීමේ වැදගත්කම පළපුරුදු ඉල්ලුම්කරුවන් සියල්ලන් විසින්ම අවධාරණය කරති.
2. අවට විමසා බලන්න: විකල්ප මාවත් උත්සාහ කරන්න.
නිල ඉල්ලීම් කිරීමට පෙර අවිධිමත් ලෙස තොරතුරු විමසීම සහ විකල්ප මූලාශ්‍ර හඳුනාගැනීමට කටයුතු කරන්න.
3. ඉලක්කය ලබා ගන්න: තොරතුරු ඇත්තේ කොතැනකදැයි හඳුනාගන්න.
ඔබ සොයන තොරතුර පමණක් නොව, එය රජය තුළ ඇත්තේ කොතැනක ද යන්න දැන ගැනීම වැදගත්ය.
4. සූදානම් වන්න: නීතිය අධ්‍යයනය කරන්න.
තොරතුර වෙත ප්‍රවේශ වීම සඳහා ඔබ භාවිතා කරන නීතිය පිළිබඳ අවබෝධයක් ලබා ගන්න. උදාහරණයක් ලෙස, කොපමණ ගාස්තුවක් ගෙවීමට සිදු වේද? පිළිතුරු ලැබීම සඳහා වන කාල රාමුව කුමක්ද? ඔබ සතු අයිතිවාසිකම් මොනවාද?
5. නිශ්චිත ප්‍රශ්න (නිවැරදි ස්ථානයට) ඉදිරිපත් කරන්න.
පැහැදිලි ප්‍රශ්න ඇසීමේ වැදගත් කම පළපුරුදු අයදුම්කරුවන් සියළු දෙනා විසින් අවධාරණය කරති. ව්‍යාකූල බව ඔබට එරෙහිව ක්‍රියාත්මක විය හැකියි. ඉලක්කගත ප්‍රශ්න විමසීමෙන් පිළිතුරු සැපයීම වේගවත් විය හැකිය. සම්පිණ්ඩනය කරන ලද විශාල ඉල්ලීමකට වඩා සරල ඉල්ලීම් මාලාවක් ඉදිරිපත් කිරීමට සමහර ප්‍රවීණයන් කැමැත්තක් දක්වති. “මට හැම දෙයක්ම දෙන්න” වැනි විමසුම් ප්‍රබල ලෙස පෙනුනත් ඒවා වඩාත් ඵලදායී හෝ කාර්යක්ෂම ඉල්ලීම් නොවේ. “ඇයි” ප්‍රශ්න එතරම් සාර්ථක නොවේ. ඔබේ උනන්දුව නිශ්චිත ප්‍රශ්න වලට අනුවර්තනය කරන්න. ඒ අනුව, “අධ්‍යක්ෂ කරන්නේ කුමක්ද?” කියා අසනවා වෙනුවට “කරුණාකර අධ්‍යක්ෂවරයාගේ රැකියා විස්තරය සපයන්න” ලෙස විමසන්න.
6. සටනේ රැඳී සිටින්න: පසු විපරම් කිරීම ප්‍රතිලාභ ගෙන දෙයි.
ඉල්ලීමකට පිළිතුරු ලැබෙන තෙක් නිෂ්ක්‍රීයව නොසිටින්න. වගකිවයුතු නිලධාරීන් සමඟ සම්බන්ධතා පවත්වා ගන්න. හැකි නම් මිත්‍රශීලී වන්න. ඉවසීම සහ නොපසුබට උත්සාහය අත්‍යවශ්‍ය වන අතර සමහර විට සංවාදයක යෙදීම ද අවශ්‍ය වේ.
7. අභියාචනය: එය කරන්න.
පිළිතුරු සැපයීම ප්‍රතික්ෂේප කිරීම සාමාන්‍ය තත්ත්වයකි. එබැවින් සූදානම්ව සිටින්න. නීතිමය ක්‍රියාමාර්ග නොගන්නේ (හෝ නොහැකි) වුව ද අභියාචනයක් කිරීම නිර්දේශ කෙරේ.
8. ප්‍රකාශයට පත් කරන්න. ලැජ්ජාශීලි නොවන්න.
මුල සිටම ඔබගේ ඉල්ලීම් ගැන ලියන්න. දිනුවත් පැරදුනත් ප්‍රතිඵලය ගැන වාර්තා කරන්න.
විවෘත දත්ත
දිනෙන් දින බොහෝ රජයන් තමන්ගේ දත්ත “විවෘත” කරයි. මෙයින් අදහස් කරන්නේ ඔබට දූෂණය, අත්අඩංගුවට ගැනීම්, දේපල තක්සේරු කිරීම්, ව්‍යාවස්ථා උල්ලංඝනය කිරීම්, නිල වැටුප්, පාසල් පැමිණීම සහ වෙනත් බොහෝ විෂයයන්ට අදාල රජයේ මෙහෙයුම් පිළිබඳ දත්ත සමුදායන් පිරික්සීමට හැකි වනු ඇති බවයි. දත්ත දැනටමත් අන්තර්ජාලයේ පළ කර නොමැති නම්, ඒවා ඉල්ලා සිටින්න. තොරතුරු දැන ගැනීමේ නීති මගින් දත්ත ආවරණය කෙරේ.
මුදල් පසු පස ලුහු බඳින්න
රජයේ මුදල් වියදම් තොරතුරු ද ඔබට දැන ගැනීමට අවශ්‍ය විස්තර වල කොටසක් විය හැකි නමුත් බොහෝ රටවල මෙම තොරතුරු සොයා ගැනීම දුෂ්කර වේ. එක් මූලික පියවරක් වන්නේ රජය සිය වියදම් සැලසුම් හෙළි කරන අයවැය ලේඛන සහ සැබෑ වියදම් හෙළි කරන ලියකියවිලි සොයා බැලීමයි. ප්‍රමාණවත් තරම් විස්තර මේවායේ නොතිබීමට ඉඩ තිබේ. සොයා යා යුතු තවත් තොරතුරු ඇතැයි උපකල්පනය කරන්න. තොරතුරු දැන ගැනීමේ ඉල්ලීමක් කිරීමට ද අවශ්‍ය විය හැකියි.
රජයේ කොන්ත්‍රාත්තු සහ මිලදී ගැනීම් ලේඛනගත කිරීම සඳහා අනුගමනය කළ හැකි ලේඛන අන්වේශන ක්‍රමවේදයන් තිබේ. රජයේ මෙහෙයුම් සඳහා භාණ්ඩ මිලදී ගැනීම් කොන්ත්‍රාත්කරුවන් බඳවා ගැනීම්
නිරන්තරයෙන් සිදු කෙරේ. ඇතැම් කණ්ඩායම් මෙවැනි තොරතුරු රැස්කරමින් සිටිනවා විය හැක. උදාහරණයක් ලෙස, ELVIS නැගෙනහිර යුරෝපයෙන් කොන්ත්‍රාත්තු රැස් කරයි. කොන්ත්‍රාත්තු ලේඛන හෙළිදරව් කරන ලෙස රජයන්ට ජාත්‍යන්තර පීඩනය වැඩිවෙමින් තිබියදීත්, කොපමණ ප්‍රමාණයක් හෙළිදරව් කරන්නේද යන්න රට අනුව සැලකිය යුතු ලෙස වෙනස් වේ. මේ සඳහා ද තොරතුරු දැන ගැනීමේ ඉල්ලීමක් සිදු කිරීමේ හැකියාව තිබේ.
රජයේ වියදම් සම්බන්ධයෙන් විගණන හෝ විමර්ශන පැවැත්වීම සම්බන්ධයෙන් වගකීම පැවරුණු නිලධාරීන් සිටිය හැක. ඔවුන්ගේ වාර්තා ද පරිශීලනය කළ හැක.
ඔබේම දත්ත පද්ධතියක් ගොඩ නගා ගැනීම
රජයේ මුදල් වියදම් කළේද සහ ඒ කෙසේද පිළිබඳ තොරතුරු රැස් කිරීම සිදු කරන ජංගම දුරකථන සහ සමාජ මාධ්‍ය භාවිතා කරන පුරවැසි කණ්ඩායම් සීග්‍රයෙන් ඉහළ යමින් ඇත. උදාහරණයක් ලෙස, අලුත් පාසල් පෙළ පොත් කීයක් සත්‍ය වශයෙන්ම මිල දී ගෙන තිබේද යන්න නිරීක්ෂණය කිරීම වැනි.
මෙම ආස්තානය, එනම් කල්තියා තොරතුරු රැස් කිරීම, වඩාත් සාධනීය ප්‍රතිඵල ජනිත කිරීමට ඉඩ තිබේ.
ගෝලීය විමර්ශනාත්මක ජනමධ්‍ය ජාලය
